Metabolik değerlendirme nedir?
Böbrek taşlarının oluşum mekanizması halen çok net bilinmese de idrarda vücutta taşı önleyen ve taşın oluşmasına sebep olan maddelerin dengesizliği sonucu oluşur Böbrekte taş oluşması çok daha kompleks bir sürecin sonucudur. Dolayısıyla altta yatan asıl sorunun araştırılması taşın tekrar oluşmasını önler veya var olan taşın büyümesini önler. Bu amaçla yapılan kan ve idrar testlerinin hepsine birden metabolik değerlendirme denir.
Metabolik değerlendirme için hangi testler yapılır?
Hastada taş oluşuna sebep olan veya zemin hazırlayan mevcut hastalık veya durumların tespit edilmesi için kan ve idrar testleri yapılır. İdrar testi olarak tam idrar tahlili haricinde hastaların bir gün boyunca idrar biriktirerek yaptıkları 24 saatlik idrar analizi çok önemlidir. Hastalar hiçbir özel diyet yapmadan bir gün boyunca idrarlarını özel bir kapta biriktirirler. Bu idrar detaylı bir incelemeye tabi tutulur ve idrardaki taş oluşumuna sebep olan (kalsiyum, okzalat, sodyum, ürik asit, sistin, fosfor, sülfat gibi) ve taşın oluşumunu engelleyen (sitrat, magnezyum) maddelerin miktarları ve idrar pH ve kreatinin değerleri ölçülür.
Metabolik değerlendirme kimlere yapılır?
Taş oluşumu veya tekrarlaması açısından yüksek riskli kişilere detaylı metabolik değerlendirme yapılır. Çocuk ve genç hastalar, tekrarlayan taş hastaları, ailesinde böbrek taşı olanlar, tek böbrekliler, her iki böbreğinde de taşı olanlar gibi daha birçok sindirim ve endokrin bozukluğu olan hastada, taş oluşumuna sebep olan idrar yolları anormalliklerinde, idrar yollarının boşaltımını etkileyen sinir hastalılarında bu incelemenin yapılması mutlaka zorunludur. Aslında bütün bu durumlar göz önüne alındığında ülkemizde tüm taş hastalarına metabolik değerlendirme yapılması gerektiğini düşünüyorum.
Verilen diyet veya ilaç tedavisinin takibi veya etkinliğinin ölçülmesinde, ilaç tedavisine rağmen böbrek taşı tekrar oluşan hastalarda da bu değerlendirme mutlaka yapılmalıdır.
Ne zaman yapılmalıdır?
Taş düşüren, ameliyatla taş aldıran (perkütan nefrolitotomi veya üreteroskopi), ses dalgası ile taş kırdırma işlemi yapılan veya stent takılıp sonra çekilen hastalarda yaklaşık 1 ay sonra bu testler yapılabilir. Bunun dışında işlem görmeyen hastalarda testler yapılabilir.
