Erkeklerde böbrek taşı neden daha sık görülür?
Böbrek taşı görülme sıklığı, kişinin cinsiyeti, yaşı, ırkı ve taşıdığı genlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Tüm dünyada taş hastalığı görülme sıklığı %1-15 arasında değişmektedir. Erkeklerde taş hastalığı kadınlara oranla 2-3 kat daha sıktır. Erkeklerde Böbrek Taşı Neden Daha Sık Görülür? sorusuna bu yazımızda cevap arıyoruz. Yapılan klinik ve deneysel araştırmalar erkeklik hormonu olan testosteronun böbrek taşı oluşumunu kolaylaştırdığını ortaya koymuştur. Bu etkisini karaciğerde okzalat üretimini ve idrarda okzalat düzeyini artırarak ve böbrekten sitrat atılımını azaltarak yapmaktadır. Bilindiği gibi okzalat kalsiyum-okzalat taş içeriklerinden biridir. Sitrat ise idrarda taş oluşumunu engelleyen esas maddelerdendir.
Deney hayvanlarında yapılan araştırmada erkek farelerde idrar okzalat seviyesinin dişi farelerden ve kastre edilmiş erkek farelerden (yumurtaları alınarak kısırlaştırılmış olanlar) daha yüksek olduğunu göstermiştir. Başka bir çalışmada erkeklik hormon düzeyinin bir göstergesi olarak özellikle saç dökülmesi olan erkeklerde börek taşı görülme sıklığının daha yüksek olduğu gösterildi.
Östrojen hormonu kadınları böbrek taşından korur mu?
Kadınlarda östrojen kalp damar hastalıkları başta olmak üzere pek çok metabolik hastalığa karşı koruyucu etki gösterir. Östrojenin koruyucu etkisi ortadan kaybolduğu menapoz sonrası dönemde kalp damar hastalıkları riski artar. Benzer şekilde menapoz sonrası dönemde böbrek taşı oluşum riski artmaktadır.
Deneysel araştırmalarda yumurtalıkları alınarak östrojenden yoksun hale getirilen deney hayvanlarında kalsiyum okzalat kristallerinde artış saptanmıştır. Östrojen idrarda taş oluşumunu kolaylaştıran okzalat osteopontin gibi maddelerin miktarını azaltmaktadır. Yine kadınların menstrüel sikluslarında idrar sitrat seviyesinin östrojen artışına paralel yükseldiği göstermiştir. Menapoz sonrası dönemde östrojen tedavisinin kalsiyum okzalat taşına karşı net koruyucu etkisi vardır. Östrojenin böbrek taş hastalıklarına karşı koruyucu etkisi birçok araştırmada gösterilmiştir.
Polikistik over sendromu denen hastalıkta ise kadınlarda androjenler yani erkeklik hormonları baskın hale gelmiştir. Bu durumda da kadınlarda özellikle okzalat sentezi artıp böbrek taşı oluşumu için uygun zemin oluşmaktadır.
Kaynaklar:
- Sirpi Nackeeran, Jonathan Katz, Ranjith Ramasamy, Robert Marcovich. Association between sex hormones and kidney stones: analysis of the National Health and Nutrition Examination Survey. World J Urol 2021 Apr;39(4):1269-1275.
- Naghii MR, Babaei M, Hedayati M. Androgens involvement in the pathogenesis of renal stones formation. PLoS One. 2014 2;9(4):e93790.
- Jayant Dey, Amery Creighton, Jill S Lindberg, et al. Estrogen replacement increased the citrate and calcium excretion rates in postmenopausal women with recurrent urolithiasis. J Urol 2002 Jan;167(1):169-71.
- Resorlu M, Sancak EB, Uysal F, et al. The association of urolithiasis and androgenetic alopecia. Ren Fail. 2016;38(1):84-8.
Dr. A. Kadir Tepeler
Üroloji Doktoru / Ürolife Kliniği / Taşssız Hayat
